Angst & Vertrouwen

Maanden voor de eerste IS aanslag in Parijs, januari 2015, besloot de rector van de katholieke scholengemeenschap uit Etten-Leur, dat hij het geplande schoolreisje van zijn leerlingen naar de Franse hoofdstad afgelast. IS dreigde met aanslagen. Zijn motief was iedere mogelijkheid op gevaar uit te sluiten. Angst kwam voor hem op de eerste plaats. Angst voor een terroristische aanslag, angst voor verandering, angst voor een ongeluk, angst voor het Zikavirus; volgens de Belgische psychiater en filosoof Damiaan Denys zijn we momenteel geheel in de greep van angst. We doen alles om angst te vermijden, dan omdat we daadwerkelijk iets willen, zegt hij. Denys is gespecialiseerd in het behandelen van overdreven angstgevoelens.

Iedereen is weleens bang en iedereen kent angst. Angst is functioneel en helpt ons alert te reageren op gevaarlijke situaties. Angst hoort bij het bestaan. Het meest bang zijn we voor gebeurtenissen die onverwacht en onvoorspelbaar zijn; want iets dat dagelijks voorkomt daaraan wennen we meestal snel. Angst is gekoppeld aan plotselinge gebeurtenissen die verwondering en nieuwsgierigheid opleveren, maar tegelijkertijd ook grote schrik. Volgens Denys is het de disfunctionele kant van angst die ons zo verlamt. Het zorgt namelijk voor innerlijke onrust, piekeren, onzekerheid en verlies van energie. Iemand kan zelfs down zijn, louter uit angst. Negatieve gedachten nemen de overhand; ´ik ben niets waard, het is mijn schuld, ik kan het niet´. Soms zijn mensen zich niet eens bewust dat ze zichzelf op die manier ondermijnen en zo gevoelens van gebrek en gemis ontwikkelen. Boosheid, stress en somberheid zijn het resultaat. Plotselinge gebeurtenissen kondigen vaker veranderingen aan; nieuwe mogelijkheden waarbij we oude zekerheden verliezen. Wanneer we ons afsluiten voor het nieuwe en overal een dreiging zien; dan leren we nooit vrij te zijn en nieuwe kanten van onszelf te ontwikkelen. Een krachtige houding van vertrouwen versterkt juist kalmte en bewerkt bemoediging. We voelen ons fijn. Tevens tegenover anderen zijn we dan in staat een tolerante en vergevende houding aan te nemen. Kortom we functioneren beter. Volgens Denys gaat het dus om de keuze die we maken, naar aanleiding van een gebeurtenis. Hoe naar, verdrietig of moeilijk de gebeurtenis ook is, we kunnen de gebeurtenis niet veranderen. Het is een feit. Wel hebben we de keuze te reageren vanuit angst of vanuit vertrouwen. Het gaat er niet om de angst weg te drukken, maar het gaat er om ook te luisteren naar gedachten van vertrouwen. ´Het komt wel goed´. Denys moedigt aan productief met onze angsten om te gaan om de kwaliteit van ons leven te verbeteren. Want wanneer je nooit gevaar loopt, weet je niet hoe het leven werkelijk is. Zijn boodschap is open te staan voor angst en het te omarmen, in plaats van ervoor te vluchten. Een nieuwe baan, een nieuwe liefde of een nieuwe woonplaats levert weliswaar angst op, maar tegelijkertijd is het de manier om te ervaren dat we vrije mensen zijn én dat anderen ons steunen, bemoedigen en liefhebben. Gepubliceerd in Hallo Weekblad 15 september 2016; Bron: Flow 6-2016; Overstappen van angst naar vertrouwen; Eveline Tromp op YouTube; www.filosofie.nl 

Fobisch

Angststoornissen zijn er in vele vormen: enkelvoudige fobieën, paniekstoornis, dwangstoornis, sociale fobie, PTSS, straatvrees. En zelfs binnen deze categorieën kan angst op verschillende manieren worden geuit. De overeenkomst tussen de verschillende angststoornissen is dat ze gekenmerkt worden door experiëntiële vermijding. Eenvoudig gezegd: het proberen te vermijden, controleren of veranderen van bepaalde innerlijke ervaringen.

Denken, voelen, herinneren, waarnemen, dromen, besluiten en plannen zijn allemaal innerlijke ervaringen die zowel positief als negatief hun uitwerking kunnen hebben en goede of slechte gevoelens teweegbrengen. Logisch dat innerlijke ervaringen die te maken hebben traumatische gebeurtenissen het liefst worden vermeden als ware het een fobie. Bij een fobie denken de meeste mensen aan iets in de buitenwereld dat hen angst aanjaagt, of waarvoor ze een enorme afkeer voelen; zoals kakkerlakken, spinnen of vliegen. Echter zijn er ook mensen die een fobie voor innerlijke ervaring hebben. Ze hebben angst voor gevoelens van verdriet of woede en raken in paniek als hun hart sneller klopt of wanneer de ademhaling even stokt. De huisarts schrijft dan vaak iets kalmerends voor en stelt de patiënt gerust. Iemand kan het eigen innerlijk als zo bedreigend ervaren dat hij of zij er alles aan doet die ervaring te vermijden zelfs als dat nadelige gevolgen heeft. Het nare gevoel wordt weggedrukt op alle mogelijke manieren om niet te hoeven voelen; pogingen om uitsluitend positief te denken, afleiding zoeken om vervelende situaties uit de weg te gaan, afreageren, rationaliseren of jezelf verdoven door alcohol- of drugsgebruik. De fobie voor de innerlijke ervaring kan zulke vormen aannemen dat iemand totaal buiten zichzelf gaat leven en soms zelfs suïcide verkiest als uiterste vorm van vermijding. Onverwachte triggers activeren keer op keer angst waardoor er steeds een gevoel van in-gevaar-zijn ontstaat. Angstgevoelens worden zo alleen maar groter. Soms slagen mensen er goed in, hun gedachten en gevoelens te controleren. Alleen lukt dit maar voor een beperkte tijd. Gevoelens zijn niet zomaar weg te drukken en komen steeds terug. Zoals een boksbal die je een mep geeft en als je even niet oplet krijg je hem daarna terug in je gezicht. Afleiding zoeken, positief denken of een avondje stappen is dan vaak geen goed idee. Het kan de moeilijkheden juist verergeren omdat de innerlijke beleving toch weer de kop opsteekt. Hoe positief je ook denkt, telkens volgt er weer een teleurstelling of erger het wordt een lijdensweg. Experiëntiële vermijding zoals een fobie voor innerlijke ervaring officieel wordt genoemd, kan juist alleen overwonnen worden door nare gevoelens toe te laten en een proces van aanvaarding aan te gaan. Anders gezegd; accepteren wat je niet kunt veranderen en de kracht vinden om dat te veranderen, wat je wel kunt veranderen. Gepubliceerd in Hallo Weekblad 9 juni 2016; Bron: Omgaan met traumagerelateerde dissociatie 2012, Boon, Steel, van der Hart

Chronische eenzaamheid

Iedereen kan chronische eenzaamheid krijgen. Een 12-jarig meisje dat naar een nieuwe school gaat; een jonge man die na het opgroeien in een dorp zich verloren voelt in de grote stad; een leidinggevende die het te druk heeft met zijn carrière en daardoor te weinig tijd heeft voor zijn vrienden; een weduwnaar voor wie het moeilijk is contact te maken met anderen omdat zijn echtgenote dat doorgaans deed. Het wijdverspreide gevoel van eenzaamheid komt in alle leeftijden voor en is momenteel onderwerp van verschillende internationale studies en publicaties. Volgens onderzoek blijkt dat een op de drie Europeanen zich vaak alleen of regelmatig eenzaam voelt. In 2012 werd in Nederland in opdracht van het Leger des Heils een onderzoek gedaan naar eenzaamheid. Hieruit bleek dat eenzaamheid een groeiend probleem is. Sinds 2008 is het percentage van mensen dat aangeeft eenzaam te zijn, gestegen met 5%. Uit het onderzoek blijkt ook dat jongeren van 18 tot 24 jaar zich vaker eenzaam voelen; en niet wat werd verwacht ouderen. Jongeren hebben veel vrienden op sociale media maar kennen niet het gevoel van verbondenheid. Wanneer je ze vraagt naar hun vrienden op Facebook zijn het er honderden en wanneer je ze vraagt wie er voor ze zorg als ze een been hebben gebroken blijven ze het antwoord schuldig. Sociale netwerken als Twitter, Instagram, Facebook en LinkedIn bieden fantastische mogelijkheden om interpersoonlijke relaties te verrijken maar kunnen natuurlijk nooit dienen als vervanging voor een menselijke ‘face-to-face’ relatie. Iemand die zich eenzaam voelt gedraagt zich meer vijandig, driftig, angstig en vertoont depressieve klachten zoals slechte concentratie, slaapproblemen, verstoorde eetlust en is minder in staat lichamelijk actief bezig te zijn. Wanneer de klachten langer duren dan een jaar, wordt gesproken van chronisch. Chronisch eenzame mensen hebben de neiging om voor niets of niemand meer moeite te doen. Het gevoel van isolement en sociale afwijzing verstoort niet alleen de denkcapaciteit en wilskracht, maar ook het immuunsysteem en is net zo schadelijk als obesitas of roken. Chronische eenzaamheid vermindert de levenskwaliteit en verhoogt de kans op overlijden met zo’n 26%. Mensen kunnen chronisch eenzaam worden om verschillende redenen. Eenzaamheid kan het gevolg zijn van hechtingsproblematiek als gevolg van gewelds- en misbruikervaringen; waardoor het contact met anderen als bedreigend wordt ervaren. Sociale eenzaamheid kan ontstaan doordat support, van familie en vrienden, is weggevallen door een scheiding of overlijden. Werkeloosheid kan leiden tot armoede en statusverlies waarvoor iemand zich schaamt. Emotionele eenzaamheid ontstaat wanneer het niet lukt gevoelens te delen met anderen en een intieme partner wordt gemist. Existentiële eenzaamheid kan ontstaan als gevolg van een traumatische ervaring waardoor het realiteitsgevoel is aangetast en zorgt voor veelvuldig piekeren over de redenen van het bestaan. Alhoewel spreken over eenzaamheid nog steeds moeilijk is en feitelijk taboe, hebben landen als Denemarken en Groot-Brittannië hulpprogramma's opgezet om het publiek bewust te maken van chronische eenzaamheid en zodoende een beter begrip voor het probleem te krijgen, alsook de gevolgen voor de volksgezondheid te verminderen. Gepubliceerd in Hallo Weekblad 12 mei 2016; Bron: John T. Cacioppo & William Patrick: Loneliness, 2009; www.eenzaamheid.info