Fobisch
Angststoornissen zijn
er in vele vormen: enkelvoudige fobieën, paniekstoornis, dwangstoornis, sociale
fobie, PTSS, straatvrees. En zelfs binnen deze categorieën kan angst op
verschillende manieren worden geuit. De overeenkomst tussen de verschillende angststoornissen
is dat ze gekenmerkt worden door experiëntiële vermijding. Eenvoudig gezegd:
het proberen te vermijden, controleren of veranderen van bepaalde innerlijke
ervaringen.
Denken, voelen, herinneren, waarnemen, dromen, besluiten en
plannen zijn allemaal innerlijke ervaringen die zowel positief als negatief hun
uitwerking kunnen hebben en goede of slechte gevoelens teweegbrengen. Logisch
dat innerlijke ervaringen die te maken hebben traumatische gebeurtenissen het
liefst worden vermeden als ware het een fobie. Bij een fobie denken de meeste
mensen aan iets in de buitenwereld dat hen angst aanjaagt, of waarvoor ze een
enorme afkeer voelen; zoals kakkerlakken, spinnen of vliegen. Echter zijn er ook
mensen die een fobie voor innerlijke ervaring hebben. Ze hebben angst voor
gevoelens van verdriet of woede en raken in paniek als hun hart sneller klopt
of wanneer de ademhaling even stokt. De huisarts schrijft dan vaak iets kalmerends
voor en stelt de patiënt gerust. Iemand kan het eigen innerlijk als zo
bedreigend ervaren dat hij of zij er alles aan doet die ervaring te vermijden zelfs
als dat nadelige gevolgen heeft. Het nare gevoel wordt weggedrukt op alle
mogelijke manieren om niet te hoeven voelen; pogingen om uitsluitend positief te
denken, afleiding zoeken om vervelende situaties uit de weg te gaan,
afreageren, rationaliseren of jezelf verdoven door alcohol- of drugsgebruik. De
fobie voor de innerlijke ervaring kan zulke vormen aannemen dat iemand totaal
buiten zichzelf gaat leven en soms zelfs suïcide verkiest als uiterste vorm van
vermijding. Onverwachte triggers activeren keer op keer angst waardoor er steeds
een gevoel van in-gevaar-zijn ontstaat. Angstgevoelens worden zo alleen maar
groter. Soms slagen mensen er goed in, hun gedachten en gevoelens te
controleren. Alleen lukt dit maar voor een beperkte tijd. Gevoelens zijn niet
zomaar weg te drukken en komen steeds terug. Zoals een boksbal die je een mep
geeft en als je even niet oplet krijg je hem daarna terug in je gezicht. Afleiding
zoeken, positief denken of een avondje stappen is dan vaak geen goed idee. Het
kan de moeilijkheden juist verergeren omdat de innerlijke beleving toch weer de
kop opsteekt. Hoe positief je ook denkt, telkens volgt er weer een
teleurstelling of erger het wordt een lijdensweg. Experiëntiële vermijding
zoals een fobie voor innerlijke ervaring officieel wordt genoemd, kan juist alleen
overwonnen worden door nare gevoelens toe te laten en een proces van aanvaarding
aan te gaan. Anders gezegd; accepteren wat je niet kunt veranderen en de kracht
vinden om dat te veranderen, wat je wel kunt veranderen. Gepubliceerd in Hallo Weekblad 9 juni 2016; Bron: Omgaan met traumagerelateerde dissociatie
2012, Boon, Steel, van der Hart