Fobisch

Angststoornissen zijn er in vele vormen: enkelvoudige fobieën, paniekstoornis, dwangstoornis, sociale fobie, PTSS, straatvrees. En zelfs binnen deze categorieën kan angst op verschillende manieren worden geuit. De overeenkomst tussen de verschillende angststoornissen is dat ze gekenmerkt worden door experiëntiële vermijding. Eenvoudig gezegd: het proberen te vermijden, controleren of veranderen van bepaalde innerlijke ervaringen.

Denken, voelen, herinneren, waarnemen, dromen, besluiten en plannen zijn allemaal innerlijke ervaringen die zowel positief als negatief hun uitwerking kunnen hebben en goede of slechte gevoelens teweegbrengen. Logisch dat innerlijke ervaringen die te maken hebben traumatische gebeurtenissen het liefst worden vermeden als ware het een fobie. Bij een fobie denken de meeste mensen aan iets in de buitenwereld dat hen angst aanjaagt, of waarvoor ze een enorme afkeer voelen; zoals kakkerlakken, spinnen of vliegen. Echter zijn er ook mensen die een fobie voor innerlijke ervaring hebben. Ze hebben angst voor gevoelens van verdriet of woede en raken in paniek als hun hart sneller klopt of wanneer de ademhaling even stokt. De huisarts schrijft dan vaak iets kalmerends voor en stelt de patiënt gerust. Iemand kan het eigen innerlijk als zo bedreigend ervaren dat hij of zij er alles aan doet die ervaring te vermijden zelfs als dat nadelige gevolgen heeft. Het nare gevoel wordt weggedrukt op alle mogelijke manieren om niet te hoeven voelen; pogingen om uitsluitend positief te denken, afleiding zoeken om vervelende situaties uit de weg te gaan, afreageren, rationaliseren of jezelf verdoven door alcohol- of drugsgebruik. De fobie voor de innerlijke ervaring kan zulke vormen aannemen dat iemand totaal buiten zichzelf gaat leven en soms zelfs suïcide verkiest als uiterste vorm van vermijding. Onverwachte triggers activeren keer op keer angst waardoor er steeds een gevoel van in-gevaar-zijn ontstaat. Angstgevoelens worden zo alleen maar groter. Soms slagen mensen er goed in, hun gedachten en gevoelens te controleren. Alleen lukt dit maar voor een beperkte tijd. Gevoelens zijn niet zomaar weg te drukken en komen steeds terug. Zoals een boksbal die je een mep geeft en als je even niet oplet krijg je hem daarna terug in je gezicht. Afleiding zoeken, positief denken of een avondje stappen is dan vaak geen goed idee. Het kan de moeilijkheden juist verergeren omdat de innerlijke beleving toch weer de kop opsteekt. Hoe positief je ook denkt, telkens volgt er weer een teleurstelling of erger het wordt een lijdensweg. Experiëntiële vermijding zoals een fobie voor innerlijke ervaring officieel wordt genoemd, kan juist alleen overwonnen worden door nare gevoelens toe te laten en een proces van aanvaarding aan te gaan. Anders gezegd; accepteren wat je niet kunt veranderen en de kracht vinden om dat te veranderen, wat je wel kunt veranderen. Gepubliceerd in Hallo Weekblad 9 juni 2016; Bron: Omgaan met traumagerelateerde dissociatie 2012, Boon, Steel, van der Hart