Empathie

Op dit moment zijn er meer vluchtelingen dan ooit. Gezondheidsorganisaties hebben berekend dat er wereldwijd 53 miljoen mensen geen onderkomen hebben. In Europa is er veel kritiek op het vluchtelingenbeleid. Burgers laten niet na hun ongenoegen te uiten en geregeld moet een opvangcentrum het ontgelden. De Hongaarse journaliste Petra László bracht Osama Abdul Mohsen, met zijn zoontje in zijn armen, ten val terwijl hij trachtte te ontkomen aan de politie op de grens tussen Hongarije en Servië. Het voorval werd door andere journalisten op video vastgelegd. Mohsen woont nu in Madrid en is daar werkzaam bij een opleiding tot voetbaltrainer. Petra László werd voor haar onbehoorlijke gedrag ontslagen en vanwege het verlies van haar baan klaagt zij nu Mohsen aan. Mijn conclusie is dat het László volledig aan empathie ontbreekt. Empathie lijkt tegenwoordig een toverwoord. Het is een ander woord voor inlevingsvermogen en is afgeleid van het Griekse woord empatheia; of invoelen. Op de Spaanse TV verschijnt iedere avond een reclamespot van Abanca zien waarin wordt opgeroepen empathisch te zijn. Empathisch gedrag is niet vanzelfsprekend. Het gaat vaak mis. Als journaliste had László namelijk ook kunnen luisteren, samenvatten en doorvragen in plaats van pootje lichten. Dan had zij wel empathisch gedrag getoond. Spot over vluchtelingen lijkt een trend die al een tijdje gaande is. Er mag worden aangenomen dat dit vooral voortkomt uit onwetendheid. Mensen denken dat Europa overspoeld wordt met vluchtelingen, maar de cijfers zijn echt anders. In verschillende Nederlandse centra zaten er in 2011 85.000 vluchtelingen; op dit moment zijn er dat 24.000. Gebrek aan inlevingsvermogen in oorlogssituaties komt daarbij. Wetenschappelijk gezien weten we dat niet alle mensen in staat zijn om empathisch te zijn en de emoties van anderen op te merken of te begrijpen. Mensen met autisme of het syndroom van Asperger worden vaak gekarakteriseerd door een verminderd vermogen tot empathie voor een ander. Dit betekent trouwens niet dat deze mensen geen gevoelens voor anderen kunnen ontwikkelen. Soms komt het voor dat ze wel gevoelens voor anderen ontwikkelen omdat ze de emoties van anderen verkeerd interpreteren. Gebrek aan empathie kan ook gelden voor mensen met een psychopathische of antisociale persoonlijkheidsstoornis. Deze mensen laten het lijken alsof ze zich bewust zijn van de gevoelens van anderen door overtuigend aardig, zorgzaam en vriendelijk te zijn. Ze gebruiken deze vaardigheden om te charmeren en te manipuleren; maar missen wezenlijke gevoelens van sympathie en compassie die nodig zijn voor empathie. Empathie is een van de basiscondities van de hulpverlening. Empathisch luisteren is nog niet zo eenvoudig. De belangrijkste reden is dat we allemaal de neiging hebben om te reageren vanuit de eigen gedachtegang en achtergrond. We interpreteren en beoordelen signalen van buitenaf op basis van eigen ervaringen en motieven. Dikwijls geven we onmiddellijk en direct oplossingen en adviezen zonder de ander te laten uitspreken en door te vragen. Gepubliceerd in Hallo Weekblad 29 oktober 2015