Empathie
Op dit moment zijn er meer vluchtelingen dan ooit. Gezondheidsorganisaties
hebben berekend dat er wereldwijd 53 miljoen mensen geen onderkomen hebben. In
Europa is er veel kritiek op het vluchtelingenbeleid. Burgers laten niet na hun
ongenoegen te uiten en geregeld moet een opvangcentrum het ontgelden. De
Hongaarse journaliste Petra László bracht Osama Abdul Mohsen, met zijn zoontje
in zijn armen, ten val terwijl hij trachtte te ontkomen aan de politie op de
grens tussen Hongarije en Servië. Het
voorval werd door andere journalisten op video vastgelegd. Mohsen woont nu in Madrid en is daar werkzaam
bij een opleiding tot voetbaltrainer. Petra László werd voor haar onbehoorlijke
gedrag ontslagen en vanwege het verlies van haar baan klaagt zij nu Mohsen aan.
Mijn conclusie is dat het László volledig aan empathie ontbreekt. Empathie
lijkt tegenwoordig een toverwoord. Het is een ander woord voor inlevingsvermogen en is afgeleid van
het Griekse woord empatheia; of invoelen. Op de Spaanse TV verschijnt iedere
avond een reclamespot van Abanca zien waarin wordt opgeroepen empathisch te
zijn. Empathisch gedrag is niet
vanzelfsprekend. Het gaat vaak mis. Als journaliste had László namelijk ook
kunnen luisteren, samenvatten en doorvragen in plaats van pootje lichten. Dan
had zij wel empathisch gedrag getoond. Spot over vluchtelingen lijkt een trend
die al een tijdje gaande is. Er mag worden aangenomen dat dit vooral voortkomt
uit onwetendheid. Mensen denken dat Europa overspoeld wordt met vluchtelingen,
maar de cijfers zijn echt anders. In verschillende Nederlandse centra zaten er in
2011 85.000 vluchtelingen; op dit moment zijn er dat 24.000. Gebrek aan
inlevingsvermogen in oorlogssituaties komt daarbij. Wetenschappelijk gezien weten we dat
niet alle mensen in staat zijn om empathisch te zijn en de emoties van anderen op
te merken of te begrijpen. Mensen met autisme of het syndroom van Asperger
worden vaak gekarakteriseerd door een verminderd vermogen tot empathie
voor een ander. Dit betekent trouwens niet dat deze mensen geen gevoelens voor
anderen kunnen ontwikkelen. Soms komt het voor dat ze wel gevoelens voor
anderen ontwikkelen omdat ze de emoties van anderen verkeerd interpreteren. Gebrek
aan empathie kan ook gelden voor mensen met een psychopathische of antisociale persoonlijkheidsstoornis.
Deze mensen laten het lijken alsof ze zich bewust zijn van de gevoelens van
anderen door overtuigend aardig, zorgzaam en vriendelijk te zijn. Ze gebruiken
deze vaardigheden om te charmeren en te manipuleren; maar missen wezenlijke
gevoelens van sympathie en compassie die nodig zijn voor empathie. Empathie is
een van de basiscondities van de hulpverlening. Empathisch luisteren is nog niet zo eenvoudig.
De belangrijkste reden is dat we allemaal de neiging hebben om te reageren
vanuit de eigen gedachtegang en achtergrond. We interpreteren en beoordelen
signalen van buitenaf op basis van eigen ervaringen en motieven. Dikwijls geven
we onmiddellijk en direct oplossingen en adviezen zonder de ander te laten
uitspreken en door te vragen. Gepubliceerd in Hallo Weekblad 29 oktober 2015