Waardering

In de motivatietheorie van Abraham Maslow zijn erkenning en waardering belangrijke peilers om tot zelfverwerkelijking te komen. Maslow was samen met Carl Rogers de oprichter van de humanistische psychologie, die ook wel de ‘The Third Way’ wordt genoemd. Naast de dieptepsychologie van Freud, die uitging van de menselijke drift en het behaviorisme van Pavlov, die beweerde dat menselijk gedrag wordt bepaald door straf en beloning; vonden Maslow en Rogers juist dat de mens een ‘gezonde denkende mens’ is, in het bezit van oneindige mogelijkheden om zichzelf te ontwikkelen. Zelfontwikkeling beschouwde hij als een natuurlijk verlangen om te worden wie je in aanleg bent, zonder angst en zonder jezelf te beknotten. Zijn motivatietheorie werd bekend als de Piramide van Maslow. Ze is opgebouwd uit vijf behoefteniveaus; primaire behoeften: kleding, eten, onderdak; zekerheidsbehoeften: veiligheid en bescherming; sociale behoeften: liefde, aanvaarding, ergens ‘bijhoren’; erkenningbehoefte: waardering en respect en als laatste: behoefte aan zelfontwikkeling.

Maslow zag de behoeftebevrediging als dé motivatie waarmee de mens door het leven gaat. Volgens hem is een behoefte net als honger die gestild moet worden. Hoe groter de behoefte, des te meer is die aanwezig en des te meer kracht zal er nodig zijn om de behoefte te onderdrukken. De stap naar een volgend niveau in de piramide wordt pas gemaakt als de onderliggende behoefte volledig is vervuld.

Op het vierde niveau plaatste Maslow erkenning en waardering. De behoefte aan waardering van anderen te ontvangen, in de vorm van respect, aanvaarding en erkenning. Als je deze behoefte in een werksituatie plaatst, betekent dit dat waardering krijgen van je chef belangrijk is. Tenslotte werk je niet alleen voor jezelf, je werkt ook voor een groter doel, namelijk het bedrijf op zich. Wanneer je waardering krijgt, zullen het vertrouwen in jezelf en je werk verbeteren en zal je motivatie vergroten. Waardoor je gemakkelijker bereid zult zijn een nog moeilijkere taak aan te pakken. Wanneer waardering ontbreekt dan is dat funest voor je motivatie en zal het onherroepelijk leiden tot prikkelbaarheid, negativiteit ten aanzien van je collega’s, ontevredenheid over je werk en conflicten met je chef. Uiteindelijk leidt dit tot ziekteverzuim wegens griepjes die niet over gaan, vermoeidheid, buikklachten en depressie.

Waardering voor jezelf beschouwde Maslow als het verlangen naar zelfacceptatie en zelfbevestiging. Vanzelfsprekend houdt dit ook het verlangen naar vrijheid en onafhankelijkheid in; waarbij je jezelf waardeert voor wat je al hebt bereikt. Gebrek aan zelfwaardering is dikwijls een bron van pijn en een voedingsbodem voor angstklachten en vermijdingsgedrag. Sommige hulpverleners spreken van een psychische wond waarvoor je, net als bij een lichamelijke wond, bescherming nodig hebt om te voorkomen dat de pijn toeneemt. Weinig zelfwaardering maakt dat je allerlei situaties uit de weg gaat om te voorkomen dat je nog meer pijn zult lijden. Je vermijdt bijvoorbeeld het aangaan van nieuwe contacten om niet gekwetst te worden. Of je verwaarloost je studie, want dan hoef je geen examen te doen en zul je geen slecht cijfer halen. Ook het uit te weg gaan van kansen op een betere baan is vermijding, want dan wordt je nooit afgewezen. Feitelijk is het weerstand om jezelf te beschermen, wat te maken heeft met een gebrek aan zelfwaardering. Het geeft je misschien een veilig gevoel op de korte termijn, maar op de lange termijn zal het je ook beperken en verhinderen dat je positieve ervaringen opdoet.

Volgens Maslow is er maar een klein percentage van de mensen dat werkelijk alles uit zichzelf haalt en volledige zelfontwikkeling bereikt. Hij noemde wereldleiders, presidenten, topsporters en beroemde musici als voorbeeld. Want, zei hij, zolang je energie nodig hebt voor de strijd om het bestaan, heb je geen energie vrij om je beschikbare potentieel te ontwikkelen. 
Dit artikel werd op 30 maart in Hallo Weekblad gepubliceerd.